PHONG THẤP KINH NIÊN THOÁI HÓA KHỚP (BỆNH RỈ KHỚP)

Phong thấp kinh niên thoái hóa (rhumatisme chronique dégénératif) là một chứng Phong thấp rất thông thường. Các bác sĩ chuyên môn đặt tên là bệnh Rỉ khớp (Arthrose). Danh từ “Arthrose” này theo nguồn gốc của nó, có nghĩa là đau khớp xương, hay Phong thấp kinh niên thoái hóa.

Phong Thấp Kinh Niên Thoái Hóa Khớp

Triệu Chứng

Triệu chứng bệnh Rỉ khớp được nhiều người biết tới, nhất là đối với những người đã từng đau khổ vì bệnh này.

Theo tính cách cổ điển, bệnh Rỉ khớp là một chứng đau nhức của người lớn tuổi (thường là quá năm mươi tuổi). Một ngày nào đó, bệnh nhân bắt đầu thấy đau nhức và kêu răng rắc ớ một khớp xương nào đó (không mấy khi ở nhiều khớp). Các chỗ dễ bị đau là háng, đầu gối, xương sống lưng và ngón tay.

Bác sĩ chuyên môn khám khớp xương bị đau thì chẳng thấy dấu hiệu nào về chứng viêm: không sưng lên, chỗ bị đau không đỏ da, không nóng bất thường, không biến dạng. Trái lại, mọi sự cử động, sờ mó, dù nhẹ hay cẩn thận cũng gây nhức. Bàn tay đặt trên khắp xương đau cũng có cảm giác tiếng “răng rắc” lớn hay nhỏ khi cử động. Có khi tai cũng nghe được tiếng đó.

Cơ Chế

Tính chất và cơ chế bệnh Rỉ khớp như nói trên, vẫn chưa được biết rõ. Các bác sì chuyên môn đă thảo luận từ lâu và đến nay vẫn còn tiếp tục mà chưa đi đến sự nhất trí quan điểm về bệnh này. Một số bác sĩ cho rằng bệnh Rỉ khớp không phải do một bệnh mà là sự kết hợp của nhiều thứ bệnh khác nhau.

Vấn Đề Vết Thương

Y học cố gắng vén bức màn bí ẩn của bệnh Rỉ khớp bằng sự nghiên cứu các vết thương mà bệnh nhân chết vì bệnh này. Kết quả nhận xét là có thể nói rằng bệnh Rĩ khớp có hiện tượng khớp xương bị già cỗi sớm. Qua bốn mươi tuổi thì 90% bệnh nhân đều có dấu vết khớp xương bị già cỗi. Chỗ khớp xương đau, sụn khớp có màu nhợt nhạt, mòn mỏng đến hết sụn, để lại trên mặt khớp xương các vết lở loét và để trần xương ra. Ta thấy chỗ đau có một hình thái đặc biệt.

Trước hết, các sự trượt lên nhau của đầu khớp xương chuyển động kém bình thường và chắc chắn đưa đến sự giảm bớt sự mềm dẻo và lanh lẹ.

Sau dó, đặc biệt các mặt khớp xương bị để trần không còn được bảo vệ để chống đỡ các trạng thái đụng chạm và chấn thương (traumtisne). Đầu xương bị trần và luôn luôn bị đụng chạm trực tiếp nên các mô xương phản ứng làm tan chất vôi (décalcifier) và bị giòn, đồng thời phát hiện trên mặt khớp xương những đường nứt nhỏ. Bờ đường nứt phát sinh nhiều mầm các mô xương. Với thời gian, các mầm này to lớn dần một cách vô trật tự đưa đến tình trạng biến dạng các mặt khớp xương gây sự khó khăn vì giảm bớt độ lớn cử động. Đáng lưu ý là bệnh Rỉ khớp không bao giờ biến thành bệnh khớp dính hoàn toàn; sự chuyển động khớp xương có bớt đi nhưng vẫn còn cử động được. Màng hoạt mạc có bao khớp ở mặt bên trong, bắt đầu dày lên. Có nhiều trường hợp ta thấy phát sinh phía trong khớp xương các tua (frauge) rồi biến thành mô sụn khớp. Chính các tua này và sự chuyển động khớp xương mà phát sinh các tiếng kêu răng rắc khi có cử động. Nhiều khi các mảnh nhỏ sụn hoạt mạc gẫy rời ra và rớt vào các hõm khớp: các mảnh vụn này làm thành vật dư ngoại mà bác sĩ chuyên môn gọi là chuột khớp xương.

Trước đây, ta nghiên cứu các vết thương này ở các xác bệnh nhân chết ngoài nguyên nhân bệnh Phong thấp, nhưng ngày nay các bác sĩ chuyên môn theo dõi sự phát triển bệnh Rỉ khớp của bệnh nhân đang sống bằng phương pháp dùng X quang (nhiếp ảnh khớp: Arthrographie).

Thử Giải Thích

Mặc dầu vấn đề này phức tạp, ta hãy cố gắng giải thích các hiện tượng nêu trên.

Câu hỏi thứ nhất đặt ra để tìm hiểu các sự kiện của bệnh từ đâu đưa đến các dấu vết khớp xương bị già cỗi (stigmatosde vieillissementartieulaire) ở 90% trường hợp bệnh nhân khoảng bốn mươi tuổi? Tại sao các khớp xương đau lại già cỗi mau hơn các chỗ khác trong cơ thể?

- Trả lời câu hỏi này cũng dễ dàng: các vết thương đó là hậu quả của vô số “tiểu tai nạn” hàng ngày của thân thể (đánh đấm, lôi kéo, vặn uốn...).

Câu hỏi thứ hai: tại sao các dấu vết xương khớp già cỗi (thường có trạng thái âm thầm) nó có dịp sẽ gây trầm trọng dần dần đối với một số người và làm trở ngại cho cử động của khớp xương dau? Tại sao đối với đa số bệnh nhân chỉ có một loại khớp xương bị đau thôi?

- Tìm được “chìa khóa” của bí ẩn này là điều quan trọng nhất vì từ đó mà tìm ra manh mối về cách chữa trị bệnh thật công hiệu. Bệnh nhân có thể có trường hợp cách biệt về các sự “đụng chạm nhỏ” mà ta có dịp nói ở trên. Ví dụ bệnh Rỉ khớp mang trạng thái chuyên môn như trường hợp bệnh Rỉ khớp khuỷu tay của các người thợ máy dùng máy khoan điện; bệnh Rỉ khớp đầu gối của các người lau chùi sàn nhà, thợ giặt, tu sĩ; bệnh Rỉ khớp gốc thể thao như khuỷu tay các người chơi tennis, đầu gối các cầu thủ đá banh...). Yếu tố máy móc, giải thích được rằng bệnh Rỉ khớp dễ ngã về các khớp xương quan trọng thường ngày phải làm việc nhiều (như háng, đầu gối, phần dưới lưng). Có trường hợp một số bệnh nhân khác bị bệnh Rỉ khớp đầu gối mang hiện tượng tĩnh mạch trướng (varico) rất lớn. Sau cùng, còn có yếu tố nội tiết (epdocrinien) liên hệ mà mọi người không còn nghi ngờ gì nữa. Rõ ràng nhất là phụ nữ mắc bệnh Rỉ khớp khi tới kỳ hết kinh.

Đó là những yếu tố chính yếu do y khoa tìm ra, nhưng các tài liệu còn rải rác chưa được một tổng hợp đầy đủ.

Theo phần kết luận mới nhất của các chuyên viên thì chính trong sự biến hóa của các mô; ở trạng thái bất thường của men bào (ferments'cellulaires) là chỗ phải tìm ra đáp số của bài toán bí ẩn này.

Tuy nhiên, vấn đề này còn phải nghiên cứu kiên nhẫn và lâu dài mới đi đến kết quả mong muốn.

Chẩn Bệnh

Khi bị Rỉ khớp, bác sĩ không thấy khó khăn gì để tìm bệnh. Xem xét khớp xương đau, thử máu thì chẳng thấy chứng viêm. Bệnh nhân không có triệu chứng thông thường của Phong thấp: Không có cơn sôt, không thấy khó chịu. Nhưng chỉ dùng X quang là biết ngay được bệnh chắc chắn.

Chữa Trị

Chữa trị công hiệu một trường hợp bệnh Rỉ khớp là việc khó xử trí, vì ta không biết rõ nguyên nhân chính xác của chứng đau. Bác sĩ chỉ có một vài cách trị hết đau tạm thời hoặc về các triệu chứng đau nhức và làm chậm sự phát triển bệnh trạng, nhưng bác sĩ không có phương cách nào có thể làm lành dứt căn bệnh này. Như vậy việc chữa trị cần tính kiên nhẫn, hiếu biết và giáo dục ý thức trị liệu cho bệnh nhân:

Cách thức chữa trị gồm có:

- Phương pháp căn bản: ăn uống kiêng cừ đối với người béo mập, dùng nước suối và các biện pháp khác thích hợp.

- Phương pháp đặc biệt: chưa hoàn hảo nhưng có thế ngăn chặn vết thương phát triển. Dùng thuốc Phénylbutazone, Hormones, rất ít Corticoides.

- Phương pháp cục bộ: dùng thuốc, chừa bằng phương thức điện xung và xoa bóp nhằm trừ đau nhức và bệnh khớp dính.

Khi áp dụng các phương pháp nói trên, bệnh nhân sè thấy đỡ đau thật sự và được trở lại trạng thái bình thường.

Sưu tầm