BỆNH PHONG THẤP KINH NIÊN BIẾN DẠNG

Bệnh Phong thấp kinh niên biến dạng (Rhumatisme Chronique déformaux) còn gọi là bệnh Phong thấp kinh niên diễn biến (Polyarthrite chronique évolutive, viết tắt là PCE) hay bệnh khớp viêm Phong thấp (Arthrite Rhumatoide). Danh từ sau này nói lên tính chất của bệnh có chứng viêm kinh niên.

Bệnh Phong Thấp Kinh Niên Biến Dang

Triệu Chứng

Triệu chứng của bệnh phong thấp kinh niên là toàn thân và cục bộ, nó có hình thức như bệnh nhiễm trùng.

Đa số giới phụ nữ hay bị bệnh này (cứ năm người thì có bốn người bị bệnh) khi tới khoảng bốn mươi tuổi nhằm vào thời kỳ đời sống và nghề nghiệp đang sinh hoạt tốt đẹp. Do đó bệnh này mang một sắc thái xã hội đặc biệt.

Trên bình diện chung, bệnh nhân rên vì cảm thấy trong người có sự khó chịu lờ mờ: thấy mệt mỏi, không lanh lẹ, kém ăn và có khi có cơn sốt. Tiêp đó, bệnh nhân bắt đầu gầy đi, xanh xao. Nói tóm lại, có dáng điệu bệnh hoạn.

Ngay khi đó, cần thử máu để xem xét vài sự thay đổi đặc biệt của chứng viêm, nhất là khi gia tăng tôc độ về sự tiêu hao hồng huyết cầu. Thường thường ta thấy có tình trạng thiếu máu nhẹ.

Trên bình diện cục bộ, ta thấy nhiều khớp xương bị đau cùng một lúc, đặc biệt các khớp xương gần cuối bộ xương lại hay bị đau.

Tuy nhiên khi bước qua giai đoạn thứ hai, bệnh không lan ra nữa qua các khớp xương chưa bị đau ở giai đoạn thứ nhất. Vì vậy việc khám bệnh lần đầu rất quan trọng và phải lập bản tổng kê tình trạng các khớp xương rất cẩn thận và đầy đủ.

Trước khi mô tả triệu chứng Phong thấp kinh niên diễn biến ở một khớp xương mẫu, ta cần lưu ý rằng hiện nay y khoa đã có các phương pháp chữa trị bệnh này rất công hiệu.

Triệu chứng thứ nhất: khớp xương đau bị nhức nhối, hơi sưng lên vì bị khớp dính; bệnh nhân thấy hiện tượng đặc biệt này vào buổi sáng khi thức dậy.

Lúc đầu, sự cử động cẩn thận của khớp xương đau làm hết nhức nhối nhưng tình trạng này cũng không lâu được.

Những khớp xương hay cử động, bệnh nhân thấy những triệu chứng bất thường đầu tiên: ngón tay và ngón chân bị đau nhức. Từ đó nhiều khớp xương cũng bị đe dọa và xem xét kỹ thì thấy đúng như vậy. Thường khi ta thấy có sự cân đối hoàn toàn của chỗ đau bên trái và bên phải. Ta không giải thích được như thế nào cho đúng về hiện tượng này.

Bệnh nhân thấy ngày càng đau hơn, nên ít làm cử động các khớp xương đau; do đó những bắp thịt của khớp xương đau dần dần bị teo lại. Đồng thời, ta nhận thấy một số hiện tượng biến chất đặc biệt tại các vùng chu vi khớp: da thì mỏng và trơn, các mô tâm nhuận và sưng lên. Đó là hình thức cổ điển của khớp xương Phong thấp, nhất là ở các ngón tay. Các ngón tay đau bị nhỏ đi, có hình thoi, nhưng khớp xương lóng ngón tay lồi lên.

Sau đó, ngang khớp xương, ta thấy phát hiện các biến dạng hoàn toàn khác các biến dạng của bệnh Rỉ khớp và còn nặng hơn nữa; do đó ta nói một sự đảo lộn về cấu tạo bình thường của khớp xương. Bước qua giai đoạn này thì những khớp xương có hình dáng bất thường trầm trọng, gọi là hình dáng "xấu xa". Như vậy bệnh khớp dính trở thành rõ rệt.

Đến giai đoạn cuối cùng, hõm khớp biến dạng dần dần: không còn sụn khớp, bao khớp và hoạt mạc nữa. Các đầu xương cọ sát sau và dần dần dính với nhau tiến đến bệnh khớp dính hoàn toàn.

Cơ Chế

Từ lâu ta không biết rõ căn nguyên đích thực của bệnh Phong thấp kinh niên diễn biến. Những kết quả tìm tòi mới nhất cho ta hy vọng rằng sẽ tìm ra được sự thật.

Do những sự việc được biết và chứng minh, ta nên lưu ý vài nguyên nhân có vai trò quan trọng sau đây:

- Trước hết, bệnh này ưa hợp với phụ nữ gần 40 tuổi. Sự việc này làm cho ta nghĩ về ảnh hưởng của vài yếu tố thuộc kích thích tố (Facteurs hormonaux) sau đó là ảnh hưởng của thời tiết xấu nhất là khí lạnh ẩm, thấy rất rõ sự phát sinh các cơn đau của bệnh.

- Vết thương: Việc nghiên cứu vết thương cho phép hướng cuộc tìm tòi đi theo một chiều rất chính xác. Hình thể khớp xương mắc bệnh Phong thấp kinh niên khác hẳn bệnh Rỉ khớp: ở đây không còn các vết thương loại già cỗi mà chính là phản ứng viêm. Chứng viêm này đặc biệt trầm trọng ở vùng khớp xương và chu vi khớp, gây nên trạng thái sưng lên và đau nhức, luôn luôn nhức nhối. Các mô xương và sụn khớp chống lại trạng thái viêm và lập thành một cấu tạo mới: ta thấy phát hiện hiện tượng xương lồi lên, có khi lớn, gọi là xương mọc thừa (ostéophytes hay chondrophytes). Xương này lớn lên một cách "vô trật tự" và dồn ép các đầu khớp xương đưa dần đến hình thức kỳ dị xấu xa. Lần đầu, cử động bị thu hẹp lại và các bức thành xương lại hạn chế thêm độ lớn cử động. Tuy nhiên, đến giai đoạn cuối cùng, bệnh khớp dính của khớp xương mắc chứng Phong thấp kinh niên là do phản ứng viêm nhiều hơn là sự biến dạng. Vì vậy vẫn có thể chữa trị được.

VÀI HÌNH THỨC ĐẶC BIỆT

Sau dây là vài vết thương điển hình về phạm vi có hình thức đặc biệt:

- Có loại vết thương có tính cách “ngoài khớp xương”. Trong bản kê cổ điển của bệnh Phong thấp kinh niên diễn biến, có ghi sự hiện diện của nhiều loại vết thương như ở mắt, nổi trên da. Tất cả các biến chứng này được kiểm soát bằng phương pháp chữa trị bệnh thông thường.

- Lại có nhiều thứ bệnh Phong thấp kinh niên diễn biến mà trẻ em hay mắc: đó là bệnh Phong thấp thanh niên (arthrite rhumatoide junénile) hay bệnh Still. Ta không biết rõ bệnh này đúng là cùng một thứ bệnh Phong thấp kinh niên diễn biến không, mà yếu tố tuổi tác bệnh nhân làm thay đổi ít nhiều triệuchứng và sự phát triển của bệnh, hoặc là một thứ bệnh khác biệt nhưng có triệu chứng tương tự. Ta hy vọng các tìm tòi nghiên cứu rồi đây sẽ tìm ra được kết quả.

- Bệnh khớp đốt xương sống viêm dính (spondylarthrite |p ankylosante hay pelui-spondylite rhumatismale) là bệnh khớp xương của xương sống gây trở ngại rất nhiều cho bệnh nhân. Hiện nay y học còn đang thảo luận về chứng bệnh này có liên hệ hay không đến bệnh Phong thấp kinh niên diễn biến. Sự dự đoán là giống như bệnh PCE, bệnh khớp dốt xương sống viêm chính sẽ biến bệnh thành tàn tật nếu không chữa trị đúng mức và cứ để cho bệnh phát triển. Cách chữa trị cũng dựa trên căn bản giống nhau và ngày nay có nhiều thứ thuốc cho phép ta kiểm soát sự diễn biến của bệnh khớp đốt xương sống viêm, như trường hợp bệnh Phong thấp kinh niên diễn biến vậy. Ta có dịp trở lại vấn đề này và đi vào chi tiết hơn.

Sự xụi bại do bệnh Phong thâp kinh niên gây ra khác nhau rất nhiều tùy từng trường hợp. Chỗ khớp xương đau có vai trò quan trọng, liên hệ với việc làm hàng ngày của bệnh nhân: hai bàn tay đau có thể liên hệ đến đời sống của người đánh đàn nhiều hơn trường hợp của người thủ công nghệ. Yếu tố tinh thần thân thể có vai trò quan trọng trong các chứng đau nhức Phong thấp, có khi có ảnh hưởng bất ngờ. Ta biết rằng trong khi bệnh trạng diễn biến lúc đang chữa bệnh thì ảnh hưởng của đức tin mạnh mẽ như “bưng nổi quả núi” có thể nhận thấy được rõ ràng. Đó là hiện tượng giải thích một vài trường hợp áp dụng phương pháp chữa trị mới, thấy công hiệu lúc đầu nhưng bớt giảm lúc sau. Đó cũng là lý do giải thích sự thành công nhất thời của trường hợp các bác sĩ có “phép lạ” và sự hiệu nghiệm thuốc “bách bệnh” của họ cũng không lâu bền được.

Bệnh Phong thấp kinh niên là bệnh nhiễm trùng, ta không ngạc nhiên khi thấy gần đây tin tức cho biết y khoa nghiên cứu “cô lập hóa” một loại siêu vi trùng (virus) của căn bệnh. Nếu kết quả tìm kiếm này được xác nhận thì cũng cần giải thích tại sao ta không thấy phát có bệnh dịch của bệnh Phong thấp kinh niên hay nói cách khác tại sao có người thì dễ mắc siêu vi trùng của bệnh hơn người khác. Biết rõ được việc này là tìm ra sớm manh mối về những người có thể bị bệnh đe dọa và ngừa bệnh trước cho họ bằng thuôc chủng (vaccin).

Chuẩn Bệnh Phong Thấp Kinh Niên Biến Dạng

Chẩn Bệnh

Khi thấy có dấu hiệu nào về đau nhức kinh niên trong các khớp xương, ta phải đi đến bác sĩ khám bệnh ngay nếu ta thuộc gia đình vốn có bệnh Phong thấp. Không nên chờ đến lúc thấy khớp xương biến dạng; việc chẩn bệnh phải thực hiện càng sớm càng tốt.

Chính X quang giúp bác sĩ tìm ra bệnh và việc thử máu lại giúp thêm yếu tố định bệnh chắc chắn. Bệnh nhân phải được khám xét kỹ lưỡng và đầy đủ, cả bằng khám lâm sàng lẫn X quang vì mọi khớp xương đau đều phải khám xét cẩn thận.

Nếu bạn bị bệnh Phong thấp kinh niên hay bệnh Khớp đốt xương sống viêm dính thì nên báo tin cho gia đình bà con biết để đề phòng các bệnh này vì nó mang tính chất liên hệ đến giòng máu. Làm như vậy có thể giúp cho người khác biết để họ đi bác sĩ khám sớm.

Chữa Trị

Như trường hợp các bệnh trước đây đã nói ở phần trên, có 3 cách chữa trị chính:

- Phương pháp đặc biệt: chữa trị bệnh Phong thấp kinh niên thì có thuốc Cortisone để đạt được công hiệu đầu tiên và có kết quả. Hiện nay còn có thứ khác cũng rất công hiệu như Phénylbutazone, Salicyl và Sels d'or.

- Phương pháp căn bản: cẩn thận giữ gìn bản thân để chống thời tiết xấu; kiêng cữ khi có cơn đau nhức; nghỉ ngơi đầy đủ, uống nước suôi đều...

- Phương pháp cục bộ: trừ đau nhức và chống bệnh khớp dính, áp dụng trước khi quyết định dùng các thuốc đặc biệt công hiệu; đó là vật lý liệu pháp, điện liệu pháp, chích thuốc vào khớp xương đau, nhất là xoa bóp, cử động luyện nắn khớp xương đau, có thể đem lại nhiều kết quả.

Sưu tầm